Một vị giáo viên người Mỹ đang sinh sống và làm việc tại Trung Quốc đã kể câu chuyện như sau:
Buổi sáng sớm sau cơn bão, trong lúc đi dạo bên bờ biển, người đàn ông nhìn thấy ở vũng nước cạn trên bờ cát có rất nhiều cá nhỏ bị cơn bão đêm qua thổi trôi dạt vào bờ. Những vũng nước trên bãi biển này sẽ nhanh chóng bị cát hút khô hoặc bị ánh mặt trời làm cạn kiệt. Khi ấy thì mấy trăm ngàn con cá nhỏ này sẽ bị chết khô.
Người đàn ông này đột nhiên phát hiện trên bờ biển ấy có một bé trai không ngừng nhặt những con cá nhỏ trong vũng nước cạn thả về biển lớn.
Thấy tò mò, anh bước tới hỏi: “Cậu bé, trong vũng nước cạn này có mấy trăm ngàn con cá nhỏ, cháu không cứu hết được đâu.”
“Cháu biết chứ.”, cậu bé trả lời mà không ngoảnh đầu lại nhìn.
“Ồ? Vậy tại sao cháu vẫn còn thả cá đi? Có ai quan tâm đâu?”
“Con cá nhỏ này quan tâm!”, cậu bé vừa trả lời vừa nhặt con cá nhỏ thả về biển lớn.
Câu chuyện này mang ý nghĩa rất hay, lại còn tương ứng với một câu nói của nhà thơ Tagore: “Mục đích của giáo dục là phải truyền tải hơi thở của cuộc sống cho con người.”
Vì vậy, giáo dục nên bắt đầu từ việc tôn trọng sinh mệnh, làm con người hướng thiện, mở rộng tấm lòng, giúp con người tự đánh thức “thiện căn” tốt đẹp sẵn có bên trong.
Làm vậy cũng chính là để học sinh có được suy nghĩ “con cá này quan tâm”. Có nghĩa là việc làm của cậu bé không nhất thiết để người khác nhìn nhận, đánh giá ra sao, chỉ cần cậu làm một việc có ích, xuất phát từ tấm lòng lương thiện của mình để cứu những sinh mệnh đang cần giúp đỡ.
Một người may mắn sống sót tại trại tập trung của Đức Quốc Xã được bầu lên làm hiệu trưởng của một ngôi trường trung học ở Mỹ.
Mỗi lần có một vị giáo viên mới đến trường, ông luôn đưa cho vị giáo viên đó một bức thư. Trong thư viết rằng:
Gửi cô/ thầy,
Tôi đã tận mắt nhìn thấy những cảnh tượng mà con người không nên nhìn thấy: Phòng hơi ngạt được kỹ sư có chuyên môn tạo ra; trẻ em bị bác sĩ có học thức uyên bác đầu độc; trẻ sơ sinh bị y tá được huấn luyện chuyên môn sát hại.
Chứng kiến tất cả những điều này, tôi suy nghĩ rằng: “Giáo dục rốt cuộc là vì cái gì?”
Lời thỉnh cầu của tôi là: “Xin hãy giúp đỡ học sinh lớn lên trở thành người có nhân tính thực sự. Chỉ có trong tình huống đó thì khả năng đọc-viết-tính toán mới có giá trị.”
Rõ ràng là con người có mặt tốt và mặt xấu, mặt độc ác và mặt lương thiện. Tuy vậy bản chất của con người là lương thiện, bởi vậy người xưa luôn nói câu “Nhân chi sơ, tính bản thiện”.
Tuy vậy trong quá trình trưởng thành, người ta phải đối mặt với những cám dỗ về danh-lợi-tình, phần thuần chân, thuần thiện, trong sáng trong bản tính dần bị “mài mòn”. Thay vào đó là sự khôn khéo, lõi đời, tính toán, đố kỵ… Vì vậy, mục đích của người làm giáo dục là rèn luyện con người, khắc phục ác-xấu để chuyển hóa về mặt lương thiện, tốt đẹp.
Cốt lõi của giáo dục là cần thay đổi tâm hồn, thay đổi bản chất của con người chứ không phải chỉ đơn giản là việc truyền đạt khối lượng kiến thức khổng lồ và nắm bắt tri thức.
Chỉ có như vậy con người mới có thể duy trì tiêu chuẩn đạo đức cao thượng để đối đãi với những vấn đề xảy ra trong cuộc sống, chứ không bị cuốn theo dòng chảy của cảm xúc hoặc ngoại cảnh.
Chỉ có như vậy con người mới có thể dùng tấm lòng chân thành để lắng nghe cảm xúc của người khác, dùng trái tim thiện lương để tha thứ cho lỗi lầm của người khác, dùng thái độ bao dung để chấp nhận sự khiếm khuyết của người khác.
Thực tế cũng từng có những bài học quá đau thương về việc không coi trọng bồi dưỡng đạo đức mà chỉ chú trọng thành tích và kiến thức.
Một học trò xuất sắc của một vị Tiến sĩ vì bị loại trong giải thưởng luận văn không ngờ đã nổ súng bắn chết 4 nhà vật lý học không gian, rồi tiếp tục sát hại bạn học được giành giải của mình. Đó là do sự thất vọng về bản thân, sự đố kỵ với người khác đã tạo nên những hành động thiếu lý trí như vậy. Một người có nhiều trí thức nhưng tâm hồn lại không thánh thiện, mang nhiều tâm không tốt thì sẽ tạo họa khôn lường.
Một thiếu niên vì cãi nhau với bạn gái đã chán nản nên lái xe hơi đâm thẳng vào đám người đi bộ trên đường, dẫn đến 2 người chết và 13 người bị thương. Đây cũng là một ví dụ đáng sợ khi con người không có nhân tâm lương thiện.
Ngày nay, giáo dục trong nhà trường chúng ta nhiều khi vẫn bỏ sót vấn đề nhân cách, đạo đức và sự trưởng thành trong tình cảm cơ bản của học sinh. Điều đó dẫn đến sự lạnh lùng và vô cảm đáng sợ của một số học sinh khi đối xử với người khác.
Một nhà giáo dục Nhật Bản từng nói rằng chúng ta phải đào tạo học sinh để chúng “đối mặt với một đám hoa cúc dại mà cảm xúc dâng trào phấn khích”. Loại cảm xúc này cũng giống như cảm xúc mà cậu bé quan tâm đến sinh mệnh của mỗi một con cá nhỏ trên bãi cát có được.
Trân trọng con người, kính nể vũ trụ, trời đất là điều mà con người nên làm. Con người không nên vô cớ sát hại những sinh mệnh khác, cho dù nó vô cùng thấp kém. Một người không có chút lòng thương xót đối với động thực vật bậc thấp vốn không có khả năng phản kháng thì có thể mong đợi người đó tôn trọng sinh mệnh khác sao? Ngược lại, khi một người chứa đầy tình yêu thương đối với cỏ cây, hoa lá thì đối với sinh mệnh con người, anh ta có thể không tôn trọng sao?
Người xưa nói: “Không gì đáng buồn hơn trái tim nguội lạnh”. Một người lạnh nhạt vô tình đối với thế giới bên ngoài là người ích kỷ, không quan tâm đến người khác, không biết hy sinh vì người khác. Nếu như cả một thế hệ, hoặc cả một dân tộc trở nên lạnh lùng, thờ ơ thì dân tộc ấy tương lai sẽ như thế nào đây?
Những người làm giáo dục có rất nhiều kiến thức cần truyền đạt cho học sinh. Nhưng bồi dưỡng phẩm chất tư tưởng và giá trị nhân văn tốt đẹp cho học sinh là điều tối quan trọng, đặc biệt là việc đánh thức thiện niệm cơ bản, sự tôn trọng các sinh mệnh trong tâm hồn học sinh.
Châu Yến Lâm
Leave a reply